โครงการศูนย์ศึกษาการพัฒนาอันเนื่องมาจากพระราชดำริจังหวัดนครนายก

• พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ได้พระราชทานแนวพระราชดำริให้มีการจัดตั้งศูนย์ศึกษาการพัฒนาอันเนื่องมาจากพระราชด าริขึ้นตามภูมิภาคต่าง ๆ ทั่วประเทศจำนวน 6 แห่ง ในจังหวัดเชียงใหม่ สกลนคร ฉะเชิงเทรา จันทบุรี เพชรบุรี และจังหวัดนราธิวาส ซึ่งแต่ละแห่งล้วนมีลักษณะปัญหาที่เฉพาะและแตกต่างกันในแต่ละภูมิภาค ให้เป็นตัวแทนของแต่ละภูมิภาคในการศึกษาค้นคว้า ทดลอง วิจัย เพื่อแสวงหาแนวทางและวิธีการพัฒนาต่าง ๆ ที่เหมาะสม สอดคล้องกับสภาพแวดล้อมแล้วขยายผลความสำเร็จไปสู่ประชาชน โดยเมื่อศูนย์ศึกษาการพัฒนาฯ แต่ละศูนย์ได้ด าเนินการศึกษา ค้นคว้า ทดลอง และวิจัย เพื่อแสวงหาแนวทางและวิธีการที่เหมาะสมและสอดคล้องกับสภาพแวดล้อมทางภูมิศาสตร์และสังคมวิทยาของแต่ละภูมิภาค พร้อมทั้งคัดเลือกผลการศึกษา ทดลอง วิจัย ที่ประสบผลสำร็จ มาจัดทำเป็นบัญชีหลักของแต่ละศูนย์ศึกษาฯ พร้อมจัดทำคู่มือในแต่ละเรื่อง เพื่อนำไปส่งเสริมหรือขยายผลสู่ราษฎรอย่างเป็นรูปธรรมต่อไป สามารถสรุปแนวทางและวัตถุประสงค์ของศูนย์ศึกษาการพัฒนาฯ ได้ ดังนี้

  1. ทำการศึกษา ค้นคว้า ทดลอง วิจัย เพื่อแสวงหาแนวทางและวิธีการพัฒนาทางด้านต่าง ๆ ให้เหมาะสมสอดคล้องกับสภาพแวดล้อมที่แตกต่างกัน ศูนย์ศึกษาการพัฒนาฯ จึงเปรียบเสมือน “ตัวแบบ” ของความสำเร็จที่จะเป็นแนวทางและตัวอย่างของผลสำเร็จให้แก่พื้นที่อื่น ๆ โดยรอบได้ทำการศึกษา

  2. การแลกเปลี่ยนสื่อสารระหว่างนักวิชาการ นักปฏิบัติ และประชาชน การศึกษา ค้นคว้า  ทดลอง วิจัยต่าง ๆ ที่ได้ผลแล้ว ควรจะน าไปใช้ประโยชน์ในพื้นที่จริงได้ ศูนย์ศึกษาการพัฒนาฯ ควรเป็นแหล่งผสมผสานวิชาการและการปฏิบัติ เป็นแหล่งความรู้ของราษฎร เป็นแหล่งศึกษาทดลองของเจ้าหน้าที่ผู้ปฏิบัติงานและเป็นแหล่งแลกเปลี่ยนถ่ายทอดประสบการณ์และแนวทางแก้ไขปัญหาระหว่างคน 3 กลุ่ม คือ นักวิชาการ เจ้าหน้าที่ซึ่งท าหน้าที่พัฒนาส่งเสริม และราษฎร

  ๓. การพัฒนาแบบผสมผสาน ศูนย์ศึกษาการพัฒนาฯ เป็นตัวอย่างที่ดีของแนวความคิดแบบสหวิทยาการ ซึ่งก่อให้เกิดประโยชน์สูงสุดในพื้นที่นั้น ๆ ศูนย์ศึกษาการพัฒนาฯ แต่ละแห่งจะเป็นแบบจำลองของพื้นที่และรูปแบบการพัฒนาที่ควรจะเป็น เพื่อเป็นตัวอย่างว่าในพื้นที่และรูปแบบการพัฒนาพื้นที่ลักษณะหนึ่ง ๆ นั้น จะสามารถใช้ประโยชน์อย่างเต็มที่ได้โดยวิธีใดบ้าง มิใช่การพัฒนาเฉพาะทางใดทางหนึ่งแต่พยายามใช้ความรู้มากสาขามากที่สุด แต่ละสาขาให้เป็นประโยชน์เกื้อหนุนกับการพัฒนาสาขาอื่น ๆ และระบบของศูนย์ศึกษาการพัฒนาฯ ควรเป็นการผสผสานไม่เพียงเฉพาะเรื่องความรู้เท่านั้น แต่ต้องมีการผสมผสานการดำเนินงานและการบริหารที่เป็นระบบด้วย

  4. การประสานงานระหว่างส่วนราชการเป็นแนวทางและวัตถุประสงค์ที่สำคัญยิ่งประการหนึ่งเนื่องจากกระบวนการพัฒนาและระบบราชการไทยมีปัญหานี้ โดยพื้นฐานเป็นสิ่งบั่นทอนประสิทธิภาพและผลสำเร็จของงานลงอย่างน่าเสียดาย แนวทางการดำเนินงานของศูนย์ศึกษาการพัฒนาฯ ทุกแห่งจึงเน้นการประสานงาน การประสานแผน และการจัดการระหว่างกรม กอง และส่วนราชการต่าง ๆ

  5. เป็นศูนย์บริการแบบเบ็ดเสร็จ (one stop service) กล่าวคือ ศูนย์ศึกษากรพัฒนาฯ มีการศึกษาทดลอง และสาธิตให้เห็นถึงความสำเร็จของการดำเนินงานพร้อม ๆ กันในทุกด้าน ทั้งด้านการเกษตร ปศุสัตว์ ประมง ตลอดจนการพัฒนาทางด้านสังคม และงานศิลปาชีพ ในลักษณะของ“พิพิธภัณฑ์ธรรมชาติที่มีชีวิต”เมื่อผู้สนใจเข้าไปศึกษาดูงาน โดยจะมีให้ดูได้ทุกเรื่องในบริเวณศูนย์ศึกษาการพัฒนาฯ ทั้งหมด ผู้สนใจหรือเกษตรกรจะได้รับความรู้รอบด้าน อีกทั้งมีความสะดวก รวดเร็ว ซึ่งน าไปสู่การได้รับประโยชน์สูงสุด